Tijdens mijn onderzoek naar de gevangenen van de SD-Aussenstelle die in 1944-1945 in Villa de Wormshoef in Lunteren was gevestigd, kwam ik al snel terecht bij het monument aan de Keijenbergseweg in Bennekom. Een monument waar een indrukwekkend verhaal aan voorafgaat:
Op 8 april 1945 werd in Bennekom, Lunteren en Ede een dertigtal mensen door de Sicherheitsdienst (SD) gearresteerd en opgesloten in de SD-Aussenstelle Lunteren. Een deel van hen maakte deel uit van het verzet, anderen waren bij hen inwonende evacués en onderduikers.
Twee van deze gevangenen waren de broers Bertus en Martijn van Steenbergen, die allebei actief waren in het verzet.
Zij woonden met hun familie op hun boerderij aan de Maanderbuurtweg 44 in Ede. Na de eerste arrestaties van die dag stonden om kwart voor zeven ‘s ochtends de SD-ers Abraham Kipp en Theo Schu¬macher samen met zes Land¬wachters ook bij de familie Van Steenbergen aan de deur. Om binnen te komen werd de deur ingetrapt en direct werden de broers Bertus, Jan en Martijn gearresteerd. Nadat ze werden meegenomen van de boerderij wist Bertus het geweer van één van de Landwachters af te pakken en heeft hij er twee doodgeschoten. Hij, zijn twee broers en twee andere arrestanten konden daardoor vluchten. Bertus en Martijn zijn bij de klopjacht die daarop volgde opnieuw opgepakt. In de Wormshoef zijn de broers vervolgens vreselijk gemarteld door de beulen van de SD. Deze beulen waren Ries Jansen, Gerard Kooijman, Emil Rappard, Willem Rommers (zie onder: krantenartikel) en Meindert Plantinga, wiens echte naam ‘de Groin Planque’ was.
Op 13 april 1945 namen zij Bertus en Martijn mee naar het bos op de ‘Keijenberg’ in Bennekom. SD’ers Enkelstroth en Haase hadden kort daarvoor het bevel gegeven de beide broers dood te schieten. Rappard, Jansen en Plantinga liepen eerst met Martijn het bos in, die een deken over zijn hoofd kreeg. Ries Jansen schoot hem vervolgens met een pistoolschot in het achterhoofd dood. Zijn lichaam gooiden ze in een kuil en werd met zand bedekt. Hierna werd ook Bertus uit de auto gehaald en op dezelfde plek van achteren dood geschoten. Zijn lichaam lieten ze gewoon liggen.
Op de plek waar Bertus (25) en Martijn (21) zijn doodgeschoten, aan de Keijenbergseweg, een klein stukje het bos in, staat sinds 1995 dus een monument voor de vermoorde broers. Het monument bestaat uit drie keien, waarbij de derde kei de andere in de oorlog omgekomen broer Aart (28) symboliseert. Aart werd op 1 oktober 1944 door een SS-er doodgeschoten bij een vuurgevecht in de Maanderbuurt.
Ries Jansen, die na de moord op Bertus en Martijn samen met Plantinga eerst nog even feest is gaan vieren op een verjaardag in Ede, werd kort na de bevrijding gearresteerd en door de Politieke Recherche verhoord in de Wormshoef. Plantinga had namelijk een verklaring afgegeven over de dubbele moord. Onder bedreiging van een pistool werd Jansen, die weigerde te praten, gedwongen de bewuste plek aan te wijzen. Plantinga werd in 1947 veroordeeld tot een gevangenisstraf van 20 jaar en 5 maanden. Jansen werd in datzelfde jaar veroordeeld tot de doodstraf en is twee jaar later geëxecuteerd.
Henrico Hendriksen, auteur “De Wormshoef – Waar helden zwegen”
| Aan de rand van de bebouwde kom van Bennekom aan de Keijenbergseweg (dus richting Renkum) staat op ongeveer 50 meter van de weg het monument voor de broers Van Steenbergen. Een informatiebord vertelt het verhaal. |
Titel: De Wormshoef
Ondertitel: Waar helden zwegen
Auteur: Henrico Hendriksen
ISBN: 9789492055903
Uitgever: Nabij Producties Nijkerk
Uitvoering: 208 pagina’s, gebonden
Prijs: 20,00
Het boek is te koop bij de plaatselijke boekhandel
