Foto-expositie Panther-Stellung uit 1944-1945 in de Zoomerij Oosterbeek
Van 10 november tot/met 6 december 2025 is er een foto-expositie over de Panther-Stellung in de Zoomerij Oosterbeek.
Opening expositie
Deze expositie hoort bij het project Graven in de vuurlinie van Karin van Veen. Op zaterdag 15 november om 14.00 uur opent zij de expositie officieel, zij geeft een interessante lezing. Bekijk hier de informatie over deze lezing.
Na Operatie Market Garden in het najaar van 1944 werd de noordoever van de Rijn een front- en spergebied. Tienduizenden Nederlandse mannen moesten een Duitse verdedigingslinie aanleggen die onder meer door Bennekom liep. Hoe zag deze linie er eigenlijk uit?
Een verdwenen linie uit de Tweede Wereldoorlog
De expositie laat zien hoe en waar de linie was opgebouwd. Zeldzame foto’s uit 1944-1945 tonen de loopgraven, barricades, geschutsopstellingen en schuilonderkomens. Ook zijn er Duitse militaire bouwinstructies en geallieerde kaarten. Anno 2025 is de Panther-Stellung vrijwel onzichtbaar, want kort na de bevrijding werd alles snel gedicht. Een van de laatste sporen is de betonnen bunker bij de Harsloweg.
Dwangarbeid in een ontruimd gebied
Na de Slag om Arnhem in september 1944 kregen 200.000 mensen langs de Rijn bevel om te evacueren. Een 45 kilometer brede strook van Rhenen tot de Duitse grens werd spergebied. Vervolgens bracht de bezetter circa 45.000 dwangarbeiders naar dit levensgevaarlijke front om de linie aan te leggen. Veel mannen werden in de omgeving opgetrommeld. Veel anderen waren opgepakt bij de grote razzia’s, onder meer in Rotterdam, Zeist, Utrecht en Apeldoorn.
Ervaringen van dwangarbeiders en andere betrokkenen
Onderzoeker Karin van Veen (Graven in de vuurlinie) heeft onder meer dagboeken van ooggetuigen verzameld. Zij publiceerde in 2023 – 2025 een boekenserie over de leefsituatie in het spergebied en het werk langs de Rijn.
Kom in Oosterbeek kijken hoe de Panther-Stellung eruit zag. De toegang is gratis.
Data en locatie
Foto-expositie Panther-Stellung: 10 nov. t/m 6 dec. 2025 in de Zoomerij Oosterbeek (openbare bibliotheek). Adres: Generaal Urquhartlaan 1, 6861GE Oosterbeek
Zie voor informatie ook www.gridvl.nl en www.dezoomerij.nl/agenda.
Bron afbeelding boven: Gelders Archief, 4302-1-0051, uitsnede, Barricade van huisraad en puin op de Van Toulon Van der Koogweg nabij de Jacobaweg in Oosterbeek, fotograaf Johannes Leusden, 1945, CC-BY-4.0 licentie.
Kanonkazematt, Harsloweg, De Kraats, Bennekom
Het was in 2004 dat tijdens Open Monumentendag de bunker aan de Harsloweg opengesteld was voor het publiek. Velen maakten toen gebruik van de mogelijkheid om ook eens binnen te kijken.
In De Kostersteen nummer 89 van augustus 2004 staat het volgende: In de kromming van de Harsloweg staat ter rechterzijde een Duitse bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Het schietgat bevindt zich aan de westkant. Deze bunker maakte deel uit van de Pantherstellung. Dit was een verdedigingslinie die liep van de Wageningse haven door de Gelderse Vallei naar Nijkerk. De aanleg vond plaats na de luchtlandingen van de geallieerden op de Veluwe in 1944. Bij de aanleg waren Russische krijgsgevangenen en Nederlandse dwangarbeiders betrokken. De Historische Vereniging Oud-Bennekom, door Frans van Oort geattendeerd op de betekenis van deze bunker, heeft een verzoek ingediend tot plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. Dit verzoek is ingewilligd.
Ter gelegenheid van de Open Monumentendag 2004 heeft de Vereniging Edese Monumenten een aparte folder uigegeven, geschreven door Kees Heitink. Hieronder twee afbeelding van de folder.
In De Kostersteen, nummer 84, een artikel van F.G. van Oort getiteld “Een Duitse verdedigingslinie uit 1945 in het Bennekomse
buitengebied”, met veel illustraties
