Proces Boekelo, om een stukje grond
Het procesdossier van Arnt Cornelissen van den Born tegen Thijman Sloot van Boekelo, 1656-1658
Inleiding
Om een geschil van meer dan 250 jaar oud over een paar vierkante meter grond en een landweggetje van stal te halen, moet je wel goede redenen hebben. Zeker wanneer dat geschil is vastgelegd in moeilijk leesbare hanepoten vol lastig te begrijpen jargon.
En die redenen zijn er.
Het is even doorbijten, maar de teksten die hier zo nauwkeurig mogelijk getranscribeerd zijn leveren een puzzel op van meer dat 300 stukjes. Voor een beetje puzzelaar is dat niet veel. Maar wees gewaarschuwd: er is geen plaatje van het eindresultaat. De puzzelstukjes kunnen op meerdere manieren gecombineerd worden. Een lastige complicatie is dat de stukjes vaak niet helemaal gaaf zijn. Soms ontbreekt de rand of is kleur zo vervaagd dat je geen idee hebt wat de betekenis is. Ze kunnen zo geordend worden dat ze een beeld geven van de spanningen en intriges in een dorpsgemeenschap. Maar evengoed zo dat duidelijk wordt hoe een deel van het dorp er uit zag, hoe de wegen en de grond gebruikt werden.
Een historische puzzel als deze is vele malen te leggen en blijft elke keer weer spannend.
De teksten zijn niet van een auteur. Een hele groep mensen heeft er in de loop van een paar jaar aan gewerkt. Mensen hebben af en aan gereisd om de situatie met eigen ogen waar te nemen of om ondervraagd te worden over wat ze gezien hebben. Klerken stonden achter hun lessenaar om de pleidooien uit te schrijven. Advocaten raadpleegden hun wetboeken om de juiste termen te vinden en hun geleerdheid te showen. Aan het eind kwamen de rechters die in een vloek en een zucht hun oordeel velden. Het werk van velen dus. Er is aan gewerkt zonder dat voor iemand het eindbeeld helder was en dat is te merken ook.
Het ook een beetje lastig om degene die de teksten heeft overgezet in gemakkelijk leesbare letters, ondergetekende, de auteur te noemen. Ook dat is trouwens geen werk dat je aan een persoon moet overlaten. Suzette Stumpel heeft er haar kritische blik overheen laten gaan en dat is bij dit soort zaken ook echt nodig.
De illustraties komen uit het procesdossier. Ze laten zien dat de opmerkingen over de ‘slechte handschriften van tegenwoordig’ van alle tijden zijn. Dat stemt tot optimisme. Want met veel geduld kan echt iedereen ze – bijna helemaal – lezen.
Ik daag de lezer uit. Er zijn er nog veel meer en misschien nog wel interessanter dan deze. Dat weet je pas als je ze te pakken hebt en ze niet loslaat voor ze hun geheim hebben prijs gegeven.
Gerrit Breman
Toelichting
Tussen 1656 en 1658 voerde Arnt Cornelissen van den Born een proces voor het Hof van Gelderland tegen jonker Thijman Sloot van Boekelo. Het proces draaide om een ‘hoekje’ grond van maar een paar honderd m2.
Het procesdossier van “A.C, van den Born c.s. Contra T. Sloot, Weg onder Bennekom”, beslaat ongeveer 300 pagina’s.
Lees meer in onderstaande PDF….
|
Een artikel van Gerrit Breman over dit proces verscheen in De Kostersteen nummer 164 (mei 2023)
INHOUDSOPGAVEInleiding. Toelichting. Hoofdstuk 1 – Pleidooi van de eisers. Hoofdstuk 2 – Getuigen opgeroepen door de eisers. Hoofdstuk 3 – Kaarten 3.1 – kaart AKV 725 A 3.2 – kaart AKV 725 B 3.3 – kaart Bennekom 1656 A en B 3.4 – kaart met reconstructie 3.5 – transcriptie van de teksten op de kaarten 3.6 – Toelichting op kaart 3.3 Hoofdstuk 4 – Pleidooi van de verdediging. Hoofdstuk 5 – Getuigen opgeroepen door de verdediging. Hoofdstuk 6 – Het vonnis. Tot besluit Bronnen
|
Weggetje naar Boekelo circa 1900
Een selectie van de originele documenten
Klik op een foto voor een vergroting
Hoofdstuk 1 Ingediend door dr. Eighel 0003
Hoofdstuk 2 Getuige Claes Willemssen 0097
Hoofdstuk 2 Getuige Maes Derksen 0129
Hoofdstuk 2 Handtekeningen van getuigen 0133
Hoofdstuk 4 Pleidooi verdediging 0144
Hoofdstuk 5 Getuige verklaring verdediging 0284
Hoofdstuk 2 – Getuigen opgeroepen door de eisers
Actuele situatie maart 2023
Hoofdstuk 3 – Kaarten
klik op de kaart voor een vergroting
3.1 – kaart AKV 725 A
3.2 – kaart AKV 725 B
3.3 – kaart Bennekom 1656 A en B
3.4 – reconstructie van de route
situatie kruispunt Achterstraat en Kierkamperweg circa 1920
maart 2023
het proces werd gevoerd over een stukje grond waar nu de retentievijver is
Bij kaart 3.4. De reconstructie is opgebouwd uit het huidige stratenplan, de rode huizen geven de bebouwing in 1832 aan en de route is van 1659.
Opvallend is dat het conflict ging over het stuk grond waar nu de retentievijver is op de hoek Kierkamperweg/Achterstraat
3.5 Transcriptie van de teksten op de kaarten
3.6 Toelichting op kaart 3.3
Hoofdstuk 4 – Pleidooi van de verdediging
Hoofdstuk 5 – Getuigen opgeroepen door de verdediging
Hoofdstuk 6 – Het vonnis
Tot besluit
Zelf op zoek? Klik op deze link, het Gelders Archief, het paperclipje geeft aan dat er orginele teksten te vinden zijn.
Contact met Gerrit Breman is mogelijk via info@oudbennekom.nl graag even bij onderwerp vermelden: Gerrit Breman
Bronnen:
Bronteksten komen uit het Gelders Archief, Hof van Gelre en Zutphen, 0124.
Inventarisnummer 5391 “A.C. van den Born c,s, conta T. Sloot, Weg onder Bennekom”
Foto’s van Boekelo komen uit het fotoarchief HVOB
Dronefoto Jan van Eck (maart 2023)
Foto vijver Gerrit Breman
Kaart 3.4 is getekend met behulp van HisGis